Jaki olej do silnika? Poradnik doboru właściwego oleju

Dobór oleju silnikowego w zasadzie nie powinien stanowić kłopotu w przypadku doświadczonych kierowców. Wiedzą oni, jaki olej do silnika jest odpowiedni, znają możliwości oraz wymogi swojego pojazdu, mają też bogatą wiedzę na ten temat.

Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku zakupu nowego auta lub motocykla, chociaż i tu można sięgnąć po instrukcję. Najtrudniej jest dobrać odpowiedni olej do samochodu używanego, nabytego na rynku wtórnym. Jaki olej do silnika wybrać? Czego nie wiesz o olejach silnikowych? Podpowiadamy.

Z artykułu dowiesz się między innymi:

• Czy olej ma znaczenie?
• Jak dobrać olej do silnika?
• Co oznaczają symbole podane na opakowaniach olejów silnikowych?
• Czym różnią się od siebie oleje syntetyczne, półsyntetyczne i mineralne?

Spis treści

1. Jakie funkcje pełni olej w silniku?
2. Technologie wykorzystywane przy produkcji baz olejowych
3. Czym jest lepkość oleju silnikowego? Do czego odnosi się klasyfikacja SAE?
4. Klasyfikacja Stowarzyszenia Europejskich Producentów Samochodów – ACEA
5. Klasyfikacja API
6. Olej syntetyczny, półsyntetyczny i mineralny – różnice

Jakie funkcje pełni olej w silniku?

Silnik jest skomplikowanym mechanizmem, w którym poszczególne elementy w trakcie pracy stale poddawane są oddziaływaniu ogromnych naprężeń oraz tarcia. Łożyska, wał korbowy czy tłoki narażone są na uszkodzenie bądź szybkie zużycie, zwłaszcza w pojazdach wykorzystywanych w ciężkich warunkach terenowych lub atmosferycznych.

Na pracę silnika równie niekorzystnie wpływa utrata szczelności pomiędzy elementami ruchomymi oraz wysokie temperatury, które wzrastają w miarę obciążenia silnika. Olej ma za zadanie chłodzić oraz uszczelniać, co w drugim przypadku pozwala między innymi na wytworzenie większego ciśnienia w cylindrze.

Oleje silnikowe wysokiej jakości, wzbogacane są o różnego rodzaju dodatki, mające poprawić parametry płynów smarujących.

Znaczenie dodatków zawartych w olejach silnikowych:

• Spowolnienie procesu starzenia się oleju;
• Stabilizacja lepkości niezależnie od temperatury;
• Powstrzymanie powstawania ognisk korozji we wnętrzu silnika;
• Zwiększenie właściwości smarujących oleju;
• Redukcja temperatury, w której olej się pieni;
• Ograniczenie ilości osadów;
• Neutralizacja kwasów.

Co więcej, o czystość układu smarowania dbają filtry oleju. Z tego powodu nie wolno zaniedbywać czynności kontrolnych i regularnej wymiany filtra.

Technologie wykorzystywane przy produkcji baz olejowych

O właściwościach danego oleju, a co za tym idzie, jego jakości decyduje baza olejowa, stanowiąca podstawę składu oleju silnikowego. Nawet pobieżne zrozumienie znaczenia bazy pozwoli w przyszłości z większym znawstwem dobierać olej do konkretnego silnika.

Czym jest baza olejowa?

Jest to półprodukt uzyskiwany w procesie syntezy chemicznej lub destylacji ropy naftowej.

Podział poszczególnych baz wynika z zastosowanych technologii i kształtuje się następująco:

• Grupa I – bazy uzyskane podczas destylacji ropy. Obecnie produkty wypierane z rynku, stosowany jedyne w silnikach starszego typu;
• Grupa II – bazy cechuje lepsza żywotność oraz jakość w porównaniu z produktami z grupy I. Są wynikiem poddawania ropy naftowej procesowi hydrokrakingu;
• Grupa III – w tej grupie znajdują się bazy, które poddawane są wielokrotnemu procesowi hydrokrakingu. W wyniku powtarzania tego zabiegu producentom udało się osiągnąć jakość cieczy smarujących porównywalną do baz syntetycznych;
• Grupa IV – są to powstałe w wyniku syntezy chemicznej polialfaolefiny (PAO), zdecydowanie lepsze jakościowo i droższe wyroby przemysłu naftowego;
• Grupa V – w tej grupie znajdują się ciecze, pośród których przeważają oleje poliestrowe (POE). Silikony, estry i fosforany, także uwzględnione w grupie V stanowią dodatki do innych baz.

Uważny czytelnik z pewnością zauważył już zbieżności wynikające z metod pozyskiwania poszczególnych grup a klasyfikacją olejów silnikowych.

Podział olejów silnikowych:

• Oleje mineralne – oleje stworzone na mieszankach baz z grupy I oraz II; (Helix HX3, Helix HX5)
• Oleje półsyntetyczne – ciecze smarujące zawierające w sobie proporcjonalne ilości wszystkich wymienionych wcześniej baz; (Helix HX6, Helix HX7)
• Oleje syntetyczne – mieszanki baz z grup III, IV oraz V. (Helix HX8, Helix Ultra)

Kolejnym istotnym parametrem wyboru oleju silnikowego jest jego lepkość.

Czym jest lepkość oleju silnikowego? Do czego odnosi się klasyfikacja SAE?

Stopień lepkości oleju wskazuje na szybkość przepływu cieczy w określonej temperaturze. Innymi słowy, im lepkość ma wyższy wskaźnik, tym wolniej przepływa olej.

Klasyfikację lepkości olejów silnikowych stworzyło Stowarzyszenie Inżynierów Motoryzacji (ang. SAE). Jak łatwo się domyślić miano klasyfikacji pochodzi od angielskiego skrótu pochodzącego od nazwy tej organizacji.

Badania związane z wprowadzeniem klasyfikacji SAE, dokonywane były na podstawie właściwości olejów w temperaturach poniżej 0°C, oraz +100°C i +150°C.

W efekcie tych działań uzyskano 6 klas dla niskich temperatur i 8 klas dla temperatur wysokich.

1. Klasy dla temperatur niskich:

• 0W, 5W, 10W, 15W, 20W, 25W, 30W

2. Klasy dla temperatur wysokich:

• 8, 12, 16, 20, 30, 40, 50, 60

Symbol „W” podawany w oznaczeniach oznacza angielskie słowo „zima” (Winter) i odnosi się do zachowania oleju w niskich temperaturach. Oznaczenie oleju 0W-30 informuje o tym, jak ciecz zachowa się podczas mrozu (0W), a także pokazuje lepkość w wysokiej temperaturze (30). (np. Helix Ultra ECT 0W-30)

Oznaczenie SAE dotyczy wyłącznie lepkości cieczy smarującej. Można je znaleźć na każdym rodzaju oleju, niezależnie od tego, czy jest to produkt mineralny, czy też syntetyczny.

Klasyfikacja Stowarzyszenia Europejskich Producentów Samochodów – ACEA

Poszukując odpowiedniego oleju, kierowcy mogą się zetknąć z inną, nieco mniej popularną klasyfikacją, stworzoną przez Stowarzyszenie Europejskich Producentów Samochodów (ACEA).

Symbole literowe odnoszą się do typów silników, w jakich dany olej może być stosowany:

• Klasa A – silniki benzynowe;

• Klasa B – silniki wysokoprężne w pojazdach osobowych i lekkich dostawczych do 3,5 tony;
• Klasa C – silniki benzynowe i wysokoprężne wyposażone w filtr cząstek stałych DPF, low SAPS oraz mid SAPS;
• Klasa E – silniki wysokoprężne w pojazdach ciężarowych.

Sprawę nieco komplikuje fakt, że poszczególne normy mogą odpowiadać różnym rodzajom silników, stąd znaleźć można oznaczenie np. A3/B4 – jest to norma, która zastąpiła oleje kat. A3/B3 – oleje oznaczone w ten sposób stosuje się w silnikach benzynowych i wysokoprężnych z bezpośrednim wtryskiem paliwa.

Jaki olej do silnika? Klasyfikacja API

Potwierdzeniem jakości oraz przeznaczenia olejów silnikowych jest także klasyfikacja branżowa opracowana przez American Petroleum Instytute (API).

W tym przypadku podział olejów przebiega dwutorowo i odnosi się do:

1. S – silniki benzynowe;
2. C – silniki Diesla.

Oprócz pierwszej litery w oznaczeniu pojawia się kolejna zgodnie z zasadą, że im dalsza litera z alfabetu figuruje za pierwszą, tym jakość cieczy smarującej jest wyższa. W przypadku olejów do silników Diesla dochodzą jeszcze cyfry, określające podnormę do silników czterosuwowych.

W praktyce wygląda to następująco:

• Silniki benzynowe – SJ, SL, SM, SN, SP;
• Silniki Diesla – CH-4, CI-4, CJ-4, CK-4.

Zgodnie z opisaną powyżej zasadą, oleje oznaczone jako SP i CK-4 dotyczą produktów najwyższej jakości.

Olej syntetyczny, półsyntetyczny i mineralny – różnice

O rodzaju danego oleju decyduje baza olejowa zastosowana w procesie produkcji, dodatki oraz technologia.

W efekcie w procesie rafinacji naftowej powstają trzy typy olejów silnikowych:

1. Oleje mineralne; (Helix HX3, Helix HX5)
2. Oleje półsyntetyczne; (Helix HX6, Helix HX7)
3. Oleje syntetyczne. (Helix HX8, Helix Ultra)

Początkujący kierowcy mają ogromne kłopoty z ustaleniem, jaki olej do silnika wybrać? Wyjaśniamy.

Oleje mineralne

Oleje mineralne wykorzystywane są głównie w silnikach starszej generacji. Wiąże się to najczęściej z koniecznością częstego dolewania oleju, co przy cenach za inne, nowsze produkty byłoby bardzo kosztowne.

Oleje mineralne odznaczają się najniższą ceną rynkowa, która wynika z faktu, iż w ich składzie znajdują się węglowodory i siarka, a także inne substancje, których nie można było wyeliminować w procesie rafinacji.

Oleje półsyntetyczne

Jest to domieszka bazy syntetycznej do bazy mineralnej. Celem powstania tej kategorii olejów było zbliżenie właściwości cieczy smarującej do syntetyków, bez konieczności znacznego podnoszenia ceny. Obecnie oleje półsyntetyczne zalecane są do pojazdów starszych, częściowo wyeksploatowanych oraz cechujących się dużym przebiegiem.

Oleje syntetyczne

Oleje syntetyczne zapewniają najlepsze właściwości smarujące, przy czym stanowią najdroższą grupę produktów. W zamian kierowcy otrzymują olej wzbogacony o dodatki, który znacząco ograniczają zużycie silnika oraz podzespołów z nim współpracujących.

Dodatki występujące w dobrym oleju silnikowym syntetycznym:

• Detergenty – utrzymują silnik w czystości, neutralizując jednocześnie kwasy;
• Modyfikatory tarcia – niwelują siłę tarcia powstałą na styku elementów ruchomych silnika;
• Antyoksydanty – pozwalają zachować pożądane właściwości danego oleju przez dłuższy czas (Longlife);
• Dodatki dyspersyjne – usuwają sadzę, szlam itp.

Oleje syntetyczne zachowują swoją funkcjonalność w skrajnych temperaturach, zapobiegają powstawaniu nagarów, a także wpływają na ograniczenie zużycia paliwa. Ich stosowanie przekłada się w dłuższym okresie na niższe koszty eksploatacyjne i serwisowe. Zalecane są do pojazdów nowych i stosunkowo niewyeksploatowanych.

Uwaga! Dobór środka smarującego powinien zawsze odbywać się na podstawie zaleceń producenta pojazdu. Informacje na ten temat znajdują się w instrukcji obsługi auta lub motocykla.